SABETAYİZM HAKKINDA ARAŞTIRMALAR -1

Selaniklilerin önyargısız ve antisemit gerçek hikâyesini öğrenmek için İslam Ansiklopedisi’nin ilgili maddesi ve İbrahim Alâeddin Gövsa’nın “Sabetaycılık” kitabının rehberliğinde sizi bir mezarlık ziyaretine davet ediyoruz. Bülbürderesi – Fevziye Hatun Cami’sinin avlusundan başlayarak, Fıstık ağacına kadar tırmanan yokuşun sağında özel bir mezarlık bu. Sadece geçmişini unutmayan, seçkin ailelerin gömüldüğü bir mezarlık.

Kimler yatmıyor ki burada… Azra Erhat orada, Yusuf Atılgan orada, “İzmir’de Yunan’a ilk kurşunu atan Hasan Tahsin de orada.” Meşrutiyette ve Cumhuriyette sanatta, sinemada, basında, memurlukta, devlet kademelerinde, tekstilde, tütün ticaretinde, külliyen ithalatta başı çeken ünlü aileler de burada yatıyor. İpekçiler, Dilberler, Bezmenler… Mısırlı, Bilgin, Kaptana, (Kâtibi Umumi Mithat Şükrü) Bleda, Boran, İrişik, Telci, Ogan, Duhani, Öğütmen, Kapancı ve soyadı ünlü olan veya olmayan birçok sabetayist ailelerinin yedi ceddi bu mezarlıkta yatıyor.

Mezar taşlarının hemen, hemen hepsi resimli Kahverengi – beyaz sepya fotoğrafların çoğunda “Foto Osman Hasan” imzası okunuyor. 1930-1950 yılları arasında çok misafir kabul etmiş bir mezarlık bu. Şimdilerde yılda bir gömüleni ya var ya da yok denecek kadar az. Selanik’ten, Şam’dan, İzmir’den, Mısır’dan, gelip de orta hallileri Selamsız, Fıstık ağacı, Bağlarbaşı gibi Üsküdar’ın iç semtlerini mesken tutan, zenginleri ise, Bakırköy, Nişantaşı, Teşvikiye’de takılan “Dönmelere ait bir mezarlık bu.” Kitabeti de hitabeti de farklı, “Fatiha” talep etmeye, şekli şemalı olmayan, fotoğraflı bir mezarlık. Sabetaycılık tarihinin tükenmiş bir tarikatı yatıyor burada. 300 yıllık bir tarih uyuyor.

Selanik mezarlığına Şeyh Mahmud Hüdai hazretlerinin müridi, 1627 tarihli “Asadar Baba” yatırına selam verilerek giriliyor. Mezarlığın altından yukarı doğru tırmanan yokuşun adı da Selanikliler Sokağı.

Mezar taşlarının çoğunda şu yazı yazıyor: “Sakladım, söylemedim derdimi, gizli uyuttum” ve kitabeleri genellikle “Ey zair (ziyaretçi) ben Selanikli falanca… şeklinde başlıyor. Kimilerinde ölünün mesleğini temsil eden semboller kazınmış. Gemi çapası, berber makası, pergel, makas, kalem, kâğıt. Kimilerinde ise: kelebek, pancar, kırlangıç, yılan, buhurdanlık motifleri işlenmiş. Bir tanesi var ki, sigara paketi şeklinde: “Dumanla karışık nefesin, bırakamadın sanki sevgilin, şimdi artık yanında, dostun sigara senin. Nur içinde yat sevgili Güzekin.” Bir başka mezar taşından ise, Selaniklilerin kültür düzeyini, ticari hedeflerini, aile ideallerini gösteren acıklı bir roman yazıyor gibi. (Aynen aktarıyoruz) “Hayatım birçok hastalıkların ıstırabına göğüs gererek mütemadi çalışmakla geçti. İngiliz, Fransız, Alman lisanlarını edebiyatına vakıf olarak öğrendim. Manchester’da büyük babamızdan tevarüs ettiğimiz ticari mevkii pek az zaman sonra kardeşim Nuri’ye terk ettim. Muvaffak yatımın varisi hakiki olan Nuri ailemi yükseltti. Ben 22 yaşında Selanik topraklarında gömüldüm. Şimdi kemiklerim bile kalmadı. İsmimi yâd için Nuri’nin mezarına resmimi koydular. Babam kardeşlerim Hüsnü ve Nuri’nin kemiklerini benim de resmimi sinesinde taşıyor”

Bugüne kadar Türk sandığımız bir kahraman da meğer bir dönmeymiş. İzmir’de işgalci düşmana ilk kurşun atan hürriyet kahramanı mukaddes şehit gazeteci “Osman Nevres (Hasan Tahsin) de burada yatıyor.

Bazı mezarlar heykel güzelliğinde, bazıları ise çok pahalı. Mesela 15 yıl önce gömülen “Osman Yümnü Mısırlı’nın” mezarı. “Muharrir Selanikli Tevfik” bütçesine göre daha makul bir mezarlıkta. Yazgan ailesi, Atamanlar yukarılarda, Asırdide sedirlerin altındalar. Karanfil ailesi, Hatice Atiye-Suzi Bleda, Jale Dilber hiç yıkılmayacak zannıyla yapılmış şık mezarlarında komşuluk ediyorlar.

Peki, kimdir bu dönmeler? Ne kadar Yahudi ne kadar Müslüman bir cemaat bu? Duaları, ibadetleri, inanışları nedir? Bu sır, bu gizlilik, bu esrarengiz hava niye? 17.asırdan itibaren bilhassa İzmir ve Selanik’te yaşayan (genellikle ege bölgesi) Müslüman adı ve kıyafetleriyle dolaşan gizli Müslüman – Yahudi cemaati üyelerine, Osmanlı Türkleri tarafından, din değiştirdiklerini başlarına kakmak için “Dönme” denmiş. Bu lafı lisanına yakıştıramayanlar ise nezaket kastı ile onlara “Avdeti” derlermiş. Bu kelime de dönme demek.

Bir meczup: Sabetay Sevi bu gizli mezhep, İzmir’de Türkler arasında Kara – Menteş lakabıyla anılan İspanyalı muhacir Yahudi Modehay Sebi oğlu Sabetay Sevi tarafından kuruldu. Hahamlık tahsil ederken “Zohar” yorumuyla “Kabala” adı altında toplanan teosofik fikirlere merak sardıran bu genç Yahudi. O asırda zuhuru beklenen Mesih’in kendisi olduğu iddiasıyla ortaya çıkmış ve İzmir’de 1648 senesinde Mesihliğini ilan etmişse de, bu iddiasında fazla ısrar etmemiş. Fakat Mısır, Kudüs ve Atina’ya yaptığı bir geziden soran 1666’da Mesihliğini tekrar ilan etmişti. İzmir Yahudilerinden etrafında pek çok taraftar toplanmış ve şöhreti bir taraftan Budin’e, Lehistan’a diğer taraftan ise Almanya Hollanda, İngiltere ve İtalya’ya kadar yayılmıştı. Hatta İran’a kadar varan bu şöhret ve nüfuz, acem Yahudileri arasında bile bir hareket uyandırmış ve onlar: “Bizim mesihimiz geldi, artık toprak bellemeyiz” diye ayaklanmışlardır.

Musevi inanış ve ibadetinde farklar yapmaya kalkışan bu hahamın hareketini İstanbul Hahambaşılığı hoş görmeyerek, kendisini aforoz etmeye ve hatta bir rivayete göre öldürtmeye kalkışmış ve diğer taraftan Yahudilerin her gün ki dualarında padişahın adı geçen fıkrayı, “Padişahlar padişahı” ve “Davud’un oğlu Süleyman” şeklinde değiştirmesi Osmanlı hükümetinin de dikkatin çekmiş ve genç haham ancak bundan sonra takibe alınmıştı.

İzmir Yahudileri arasında türlü kargaşalara neden olan bu hahamı Sadrazam Köprülüzade Fazıl Ahmet Paşa önce İstanbul’a getirip hapsetti. Burada da faaliyetini sürdürünce Çanakkale’ye naklettirip Kumkale’de (Abydos) kalebend etti. Ama bu defa da Kumkale’ye Avrupa’nın çeşitli yerlerinden ziyaretçi akını başladı.

İkinci bir Mesih olmak iddiasıyla Kumkale’ye gelen ve uzun münakaşalardan sonra fikrini kabul ettiremeyen Nehemya Cohen adlı bir Lehli Haham, Sabetay’ı fesatçılık töhmetiyle hükümete ihbar etti. Bunun üzerine Sabetay Edirne’ye getirilmiş ve IV. Mehmed’in “kafes arkasından” iştirak ettiği bir divanda Sadaret Kaymakamı ve Şeyhülislamı tarafından, Moşe ben Rephael Efendi’nin tercümanlığında sorgulandı.

Hakkında ileri sürülen ithamları reddetmiş ve İslamiyet’i kabul etmek veya idam olunmak arasında tercih yapmak zorunda bırakılınca Müslüman olmuş ve Mehmed Efendi’nin adını almıştı. Kendisine 150 akçe kapı ortası tekaüdü ihsan edildiği gibi Müslüman olan arkadaşına da çavuşluk rütbesi verilmişti.

Sorgulama sırasında ki hazır cevaplığı, dilbazlığı ve cesaretiyle padişahı bile etkilemişti. Bu yüzden olsa gerek Edirne Saray’ına yerleştirildi. Artık Mehmed (Aziz) Efendi ismini taşıyan Sabetay: Vanizade Mehmed Efendi’den İslam’ı öğrenirken eski kanaatlerinden de vazgeçmiş değildi. Hiçbir zamanda vazgeçmedi. Ülkenin uzak köşelerinden, Kudüs’ten, Şam’dan, Bağdat’dan gelip ona katılan Yahudiler vardı. Padişah her nedense, Sabetay’ın faaliyetini genişletmesine ve havralarda vaaz etmesine göz yumuyordu.

Ona inananlar kendisine alenen Mesih gibi tapmaya cesaret edemeyerek, Müslüman kisvesine bürünmeyi uygun görüyorlardı. Esasen Sabetay’ın 18 emirinden 16.sında  “Göz boyamak için Müslüman gibi görünmek lüzumu” tavsiye edilmişti. Bir müddet sonra Hahambaşılığın da bastırmasıyla Sabetay’ın propagandadan men edilerek, İstanbul’a çağrıldığı ve Kuruçeşme’de ikamet zorlandığı biliniyor.

Buradan sonra Kâğıthane’de bir yere gizlene Sabetay, yine Yahudilerin şikâyeti üzerine, Arnavutluk’ta Berat şehrine sürülmüş ve beş sene yaşıdığı bu şehirde veya bir riyavete göre hava değişimi için gittiği Ülkü’nde 30 Eylül 1675’te öldü. Sabetay’ın bu kadar maceradan sonra iddiasından vazgeçerek Müslüman olması arkasından gidenler arasında şiddetli gazap ve hiddet uyandırmış ve ancak sınırlı sayıda müritleri asıl Mesih’in göğe çıkıp, Müslüman kıyafetinde dolaşan zatın onun hayali olduğuna inanarak kendisine sadık kalmışlardır. İşte bunlar Sabetay’ın vefatından sonra, yalnız zahiri değil aynı zamanda Bâtıni olduğunu iddia eden ikinci eşi Ayşe kadın etrafında Selanik’te toplanmışlardır. Bunların arasında Türkler ve Makedonyalılar da vardır. Bu kadın; kendi öz kardeşi Yakup’u güya mezarından çıkan Sabetay’dan hamile kalıp 12 yaşına erişmiş bir oğlan boyunda (Yakup) doğurmuş olduğu iddiası ile çıkmıştı.

Yakubilerin (dönmelerin ayrı bir koludur/cemaatidir.) ve Bevvab Baba’nın zuhur bu kadın, o devirde dünya da hüküm süren Mesih özlemi şevkiyle Selanik’te oğlunun Mesih şeklinde âlemde yeniden zuhur ettiğine inanan ve ona Allah imiş gibi tapan birçok taraftar bulabildi. Bunlar Yakup Sevi’ye İspanyolca “Querido” unvanını takmışlardı. Hepsinin bir Musevi adı bulunmakta beraber Müslüman adlarıyla çağrılan ve hemen, hemen tamamıyla İspanya göçmeni Yahudilerden müteşekkil bulunan bu cemaat, cumartesi günleri ateş yakmamak müstesna olmak üzere, bazı Musevi ibadet ve ayinlerine sadık kalmışlarsa da asıl Yahudilerden tamamen ayrılmış ve onlara “koferim” (kâfirler) ismini vermiştir. Neşredilmiş bazı dualardan anlaşıldığına göre ibadet dilleri İbranice, Ladino ve Latinceden mürekkep bir dildedir.

1875-77 seneleri arasında bir zamanda Selanik’de bir dönmenin tamir edilmek üzere terziye bıraktığı yeleğin cebinden çıkan bir kağıtda bulunmuş ve ilk defa oradan Selanik gazetecilerinden Sadi Levy tarafından kopya edilmiş bir vesikaya dayanır. Böyle tesadüfen ele geçen bir başka vesika da İbrahim Alâeddin Gövsa’nın Bakırköy’ünde bu cemaate ait bir kız mektebinin müdürüyken, bir kızın defteri arasında bulduğu İbranice ve İspanyolca Şabbetay Sebi’nin adı ile başlayan bir besmeledir.

Selanik’te bitişik nizam ve birinden diğerine kolaylıkla geçilebilen evlerde yaşayan bu cemaat efradının evlerinden birinde yeşil abajurlu lambaların zayıf ışığıyla aydınlatılmış gizli toplantı yerleri vardı. “Kahal” denilen bu yerlerde “Payyetan” adlı verilen din uluları tarafından dualar okunur ve “Ab-bet-din” denilen reisler tarafından vaaz edilirdir. Bu vaazlarda daima Sabetay’ın adı yüceltilirdi. Hem bu Mesih’in ve hem Yakup Querido’nun günün birinde ümmetlerini kurtaracaklarını inanışı üzerinde ısrar olunduğu gibi, genellikle iyiliğe, hayra ve fakire yardıma teşvik olunurdu ki, çoğu çalışıp zaruret ve ihtiyaç derdinden kurtulmuş bir halde yaşayan cemaat efradı kendi aralarında fakirlere iş bulurlar ve çalışmayanlara ise doğrudan doğruya yardım ederek dayanışırlardı.

Kimi kaynaklar dönmeleri üç zümre halinde inceler. Bunlardan bir görüşe göre:

1.      Doğrudan doğruya Sabetay Sevi’ye iman ederler ki, bunlara “İzmirliler” denilir.

2.      Yakup’un taraftarları ki, bunlara “Yakubi” derler.

3.      18. asırda ölen Osman Ağa müritleri ki, bunlara da “Kuniosos” ismi verilir.

Birinci zümrede ki dönmeler sakallarını, ikinciler deki dönmeler başlarını tıraş ederler. Üçüncüler ise sakallarını da saçlarını da tıraş etmezler.

Cemaat içi koltuk savaşları neticesinde, günün birinde Mustafa Çelebi adlı bir haham İzmirli Yakubileri böldü. Ayrılan zümre Sabetay’ın ölümünden tam 9 ay sonra Abdurrahman Efendi adında birinde sulbünden dünyaya gelen “Osman” isimde çocuğun vücudunda Sabetay’ın göründüğünü, çünkü çocuğun Mesih’in vefatından tam 9 ay sonra doğduğunu, hâlbuki Yakup’un onun vefatından çok evle doğmuş olduğunu iddia ediyordu. İşte bu Osman adındaki çocuktur ki, sonradan Osman Ağa – Osman Baba – Osman Bevvap isimleri ile mezhebin hâkim ve bir dereceye kadar hurafeyi bir şahsiyeti olmuştu.

Osman Bevvab’ın adına 18. asırda kurulan zümre, ticaret yoluna girerek, dünya ile temaslarını arttırmış ve büyük düşünceye, gelişmeye taraftar gibi görüşmüştür. Velhasıl zümreler arasında iki asır evvelinden başlayan çekişmeler, 19. asırın sonuna kadar kin ve nefret dalgası içinde cereyan etmiştir ki, birbirleri ile dostane temastan kaçınmışlar ve birbirlerini küçük görmeye ve alaya almaya kadar varmışlardır. Bu ayrı ve gayrılık birine mensup bir aşçı veya bakkaldan yiyecek alıp yemek, diğeri için haram sayılacak kadar ileri gitmişti.

Yakubilerde cemaatin esrarlı hayatı bir tarikat hayatı vaziyetini koruyordu. Gerçi çocuklar Türk ve Müslüman olarak terbiye görüyordu. Ortalıkta bir ayrılık ve bir cemaat hayatı bulunduğu kendilerinden şiddetle gizleniyordu. İzahat isteyen çocuklar ve gençler kati bir inkâr şeklinde karşılık görüyorlardı. Yakubilerde cemaat esrarını öğrenmek hakkı, ancak evlenmek ile kazanılırdı. Hâlbuki Osman Baba müritleri, 13 yaşına gelen çocuklarlarına ibadetleri ve dini merasimleriyle inançlarını öğretirlerdi.

Son zamanlara kadar bu üç zümre (Yakubi, Karakaşi ve Kapani olarak anılmaktadırlar.) varlığını korumuş ama aralarında ki ayrı ve gayrılık devam edip gitmiştir. Kendi içlerinde de aristokrat – avam ayrımı vardı. Cemaat dışından biri ile (mesela gerçek bir Müslüman ile) evlenenler aforoz edilirdi. Böyleleri “kararmış”diye anılırdı. Tabii şimdi bu kural artık kullanılmıyor. Bir sabetayist’in bir Müslüman ile evlenmesi normal görülüyor.

Bu üç zümreyi 19.asırda üç ünlü ve zengin aile temsil etti. “İzmirliler” Selanik Belediye Başkanı Hamdi Bey’in ismine, “Yakubiler” Karakaş ailesine, “Osman Babacılar” ise Kapancılara biat etmişti. Hepsi eğitime çok önem veriyordu. Selanik’te kurdukları Fevziye (Şişli) Terakki ve Işık adında açtıkları okullarda üst düzey eğitim veriliyordu. Meşrutiyete öncülükte, Masonik örgütlenmelerde, İttihat ve Terakki Partisi içinde hep etkin oldular.

Balkan savaşı ve ardından gelen göç nedeniyle bu cemaat fiilen dağıldı. Toparlanma çabaları sonuçsuz kaldı. 1924’te Rüştü Karakaş, Selaniklileri temsilen TBMM’ne verdiği bir dilekçe ile “Bu gizli cemaat ve mezhebin feshini Türk ve Müslüman nüfusla harman edilmesini” talep etti. Yeni nesil kendi günah ve kusuru olmadan, mazinin üstlerine bastığı bu ayrılık damgasından ve işitmeyi hiç sevmedikleri “Dönme” unvanından bir an evvel kurtulmak istiyordu.

NOTLAR

1.      Not:  Yahudi yazarlar, Sabetay hareketini, merkezi Yahudiliğe toz kondurmadan Osmanlı İmparatorluğu’na karşı bir hareket gibi gösterirler. Yani “dini olmaktan ziyade padişahın otoritesine karşı siyasi bir hareket” ve bu hareket Yahudilere karşı “bugün de var olan güvensizliğin başlangıç miladı” olarak kabul edilir.

2.      Not: 1828-29 yıllarında Bergama civarında dolaşan Mac Farlane adlı bir seyyah, “Trahalla” adında bir Dönme köyü gördüğünü yazıyor. Tip itabiriyle Sami ırkına mensup bu köylülerin buraya iş gereği İzmir’den göç ettikleri tahminini yürütüyor.

3.      Not: Sabetayist aileler genellikle Ege, Akdeniz ve Marmara bölgesinde çoğunlukla yaşarlar. Tabii şu zaman için ne kadar da asimile olsalarda hala sabetayist geleneklerini devam ettiren aileler vardır. Sabetayist aileler genellikle İstanbul ve İzmir’de çoğunluktadırlar. İl ismi vermek gerekirse; Edirne, Antalya, Manisa, İzmir, İstanbul, Denizli(azınlıkta) gibi şehirlerde ikamet etmektedirler.

Şimdi gelelim bir diğer konumuza; Sabetayistlerin mezarlığında ki Bülbülderesinde yatan kişilerin veya mezar taşlarında yatan soyadların isim listesini vermeye.

NOT: Burada verdiğimiz soyadları sabetayistlerin mezarlıklarında yatan kişilerin soyadlarından alınmıştır. Tabii buradaki bütün soyadlarına sabetayist diyemeyiz, içlerinden bazı aileler hatta çoğu aile asimile olmuş artık tamamen Müslüman olmuşlardır. Hatta içlerinden, birçok aile desek daha doğru olur; sabetayist kökenli bir aileden geldiğini bile bilmez. Burada verdiğimiz soyadları Akdeniz, Marmara ve Ege kökenli soyadlarıdır. Eğer sizin soyadınız varsa ve siz Adıyaman gibi bir şehirde doğmuşsanız ve kökünüz Adıyaman’sa 3-4 soy ötesi yani siz sabetayist sayılmazsınız. Ama İzmir'de doğup da 3-4 ceddi izmirde olan ve bu listede soyadı olan kişinin kökü tamamen sabetayist kökenlidir. Özellikle Marmara, Ege ve Akdeniz bölgelerinde doğup da soyu bu bölgelerde olanlar tamamen sabetayist kökenlidir. Tarih araştırmaları yapar iken bu soyadları çıkmıştır karşımıza. İsteyen kişiye mail yoluyla belge gönderebiliriz.

BÜLBÜLDERESİ KABRİSTANINDA Kİ MEZAR TAŞLARINDA YER ALAN SOYADLARI LİSTESİ

NOT: (-men), (-man,) (-er), (-ar), (-gen), (-gan), (-an), (-bay) ve (-el) gibi eklerin sıklıkla ve bir şifre olarak kullanıldığına dikkat ediniz.

Bülbürderesi Mezarlığındaki (-men) ekli sabetaycı ailelerin soyadları.

1. ANTMEN Ailesi
2. DENİZMEN Ailesi
3. DİKMEN Ailesi
4. DİKMENOĞLU Ailesi
5. DİŞMEN Ailesi
6. EGEMEN Ailesi
7. EKEMEN Ailesi
8. GERMEN Ailesi
9. GÖKMEN Ailesi
10. IDEMEN Ailesi
11. IŞMEN Ailesi
12. KERMEN Ailesi
13. KÖKMEN Ailesi
14. ÖĞÜTMEN Ailesi
15. ÖZDİKMEN Ailesi
16. ÖZMEN Ailesi
17. SİRMEN Ailesi
18. SÜTMEN Ailesi
19. TOPÇİMEN Ailesi
20. TÜFEKMEN Ailesi

Bülbülderesi Mezarlığındaki (-man, -an) ekli sabetaycı ailelerin soyadları

1. ACIMAN Ailesi
2. AKOSMAN Ailesi
3. ARMAN Ailesi
4. ATAMAN Ailesi
5. CÜMAN Ailesi
6. DARMAN Ailesi
7. DERMAN Ailesi
8. DORMAN Ailesi
9. ERMAN Ailesi
10. FERMAN Ailesi
11. HEKİMAN Ailesi
12. KORMAN Ailesi
13. ÖZERMAN Ailesi
14. PAKMAN Ailesi
15. PAKERMAN Ailesi
16. SAKMAN Ailesi
17. SEZERMAN Ailesi
18. SİLMAN Ailesi
19. SİRMAN Ailesi
20. MAN Ailesi
21. SOMAN Ailesi
22. TABUMAN Ailesi
23. UÇMAN Ailesi
24. ULUMAN Ailesi
25. YALMAN Ailesi

Bülbülderes Mezarlığındaki (-er) ekli sabetaycı ailelerin soyadları

1. ACUNER Ailesi
2. AKDİNÇER Ailesi
3. AKER Ailesi
4. ALEVER Ailesi
5. ALTINER Ailesi
6. ATAMER Ailesi
7. ATİKER Ailesi
8. AYFER Ailesi
9. AYKER Ailesi
10. AYKOLER Ailesi
11. BALER Ailesi
12. BAŞARANER Ailesi
13. BAŞER Ailesi
14. BAYER Ailesi
15. BERKER Ailesi
16. BİRDER Ailesi
17. ÇEÇENER Ailesi
18. CEYLANER Ailesi
19. CİZER Ailesi
20. COŞKUNER Ailesi
21. EDGÜER Ailesi
22. ERPUL Ailesi
23. ERALP Ailesi
24. ERALTAN Ailesi
25. ERBELGER Ailesi
26. ERBİBER Ailesi
27. ERBÜTÜN Ailesi
28. EREL Ailesi
29. EREM Ailesi
30. ERER Ailesi
31. ERESEN Ailesi
32. ERESİN Ailesi
33. ERGAY Ailesi
34. ERGİN Ailesi
35. ERGÜÇ Ailesi
36. ERHAT Ailesi
37. ERİŞ Alesi
38. ERKORKUT Ailesi
39. ERKUN Ailesi
40. ERKUT Ailesi
41. ERLER Ailesi
42. ERSUNAY Ailesi
43. ERTEDEMİR Ailesi
44. ERTEK Ailesi
45. ERTEM Ailesi
46. ERTETİK Ailesi
47. ERTEN Ailesi
48. ERŞAHİN Ailesi
49. ERŞEN Ailesi
50. ERTÜRK Ailesi
51. GENCER Ailesi
52. GENÇER Ailesi
53. GÜNER Ailesi
54. KOÇER Ailesi
55. NARTER Ailesi
56. ÖLÇER Ailesi
57. ONBİNER Ailesi
58. ÖDER Ailesi
59. ÖRER Ailesi
60. ÜRER Ailesi
61. SAKER Ailesi
62. SARIER Ailesi
63. SELER Ailesi
64. TOKER Ailesi
65. YETER Ailesi
66. YILMAZER Ailesi
67. SUNER Ailesi
68. YÖNTER Ailesi

Bülbürderesi Mezarlığındaki (-el) ekli sabetaycı ailelerin soyadları

1.      AKSEL Ailesi

2.      AKTEL Ailesi

3.      DEMİREL Ailesi

4.      DENEL Ailesi

5.      CÜMBÜŞEL Ailesi

6.      ELÇİN Ailesi

7.      ELÖVE Ailesi

8.      EMSEL Ailesi

9.      EZEL Ailesi

10.  GÖKSEL Ailesi

11.  GERÇEL Ailesi

12.  GÜRDEMİREL Ailesi

13.  GÜRSEL Ailesi

14.  INSEL Ailesi

15.  KANDEL Ailesi

16.  ÖNCEL Ailesi

17.  ÖZBEL Ailesi

18.  SÜREL Ailesi

19.  TUNCEL Ailesi

20.  TÜNEL Ailesi

21.  TÜREL Ailesi

22.  ÜNEL Ailesi

23.  YONSER Ailesi

24.  TÖRÜSEL Ailesi

25.  UĞUREL Ailesi

Bülbürderesi Mezarlığındaki (-bay) ekli sabetaycı ailelerin soyadları

1.AKBAY Ailesi

2.BAYDAR Ailesi

3.BAYDIN Ailesi

4.BAYKAL Ailesi

5.BAYTAR Ailesi

6.ÖZBAYDAR Ailesi

7.YURTBAY Ailesi

Ve diğer Aile soyadları:

1.ACAR Ailesi

2.AĞAOĞLU Ailesi

3. AĞA Ailesi

4. ADAR Ailesi

5. AKAGÜN Ailesi

6. AKAL Ailesi

7. AKALTIN Ailesi

8. AKAN Ailesi

9. AKASLAN Ailesi

10. AKBAŞ Ailesi

11. AKBİL Ailesi

12.AKBÖRÜ Ailesi

13. AKÇİL Ailesi

14. AKDURAN Ailesi

15. AKGÜN Ailesi

16. AKKANAT Ailesi

17. AKSAZ Ailesi

18. AKKUM Ailesi

19. AKOY Ailesi

20. AKYEPE Ailesi

21. AKYOL Ailesi

22. AKYÜZ Ailesi

23. ALKAN Ailesi

24. ALFAN Ailesi

25. ALPGÜNAY Ailesi

26. ALSANCAK Ailesi

27. ALTAY Ailesi

28. ALTIN Ailesi

29. AMBARCI Ailesi

30. ANAFARTA Ailesi

31. ARASIL Ailesi

32. ARABACI Ailesi

33. ARCAN Ailesi

34. ARIĞ Ailesi

35. ARI YÖRÜK Ailesi

36. ARSLAN Ailesi

37. ARISAL Ailesi

38. ATAKOL Ailesi

39. ATALAR Ailesi

40. ATAM Ailesi

41. ATATÜR Ailesi

42. ATAY Ailesi

43. ATEŞ Ailesi

44. AYKUT Ailesi

45. AYTUN Ailesi

46. AYZİT Ailesi

47. BABACAN Ailesi

48. BAHA Ailesi

49. BAKAL Ailesi

50. BAKAR Ailesi

51. BALKAN Ailesi

52. BALKANLI Ailesi

53. BARAN Ailesi

54. BARDA Ailesi

55. BARUTÇU Ailesi

56. BASMACI Ailesi

57. BAŞAL Ailesi

58. BAŞARAN Ailesi

59. BAŞOK Ailesi

60. BAYRAKTAR Ailesi

61. BELGÜ Ailesi

62. BELLER Ailesi

63. BENGİSU Ailesi

64. BERİ Ailesi

65. BETİL Ailesi

66. BEYKONT Ailesi

67. BİBER Ailesi

68. BİLAN Ailesi

69. BİLDACI Ailesi

70. BİLEN Ailesi

71. BİLER Ailesi

72. BİLGE Ailesi

73. BİLGET Ailesi

74. BİLGİLİ Ailesi

75. BİLGÖR Ailesi

76. BİLİMLİ Ailesi

77. BİLKUR Ailesi

78. BİLLİSOY Ailesi

79. BİRBEN Ailesi

80. BİRCED Ailesi

81. BİRCET Ailesi

82. BİREN Ailesi

83. BİRİNCİKONUK Ailesi

84. BİROL Ailesi

85. BİTEK Ailesi

86. BLEDA Ailesi

87. BODUROĞLU Ailesi

88. BOYSAN Ailesi

89. BÜKE Ailesi

90. BUMİN Ailesi

91. BURSİN Ailesi

92. BÜYÜKDOĞANAY Ailesi

93. BÜYÜKOL Ailesi

94. BÜYÜKTANKAYA Ailesi

95. BÜYÜKTUNCA Ailesi

96. CEYLAN Ailesi

97. ÇAĞDAŞ Ailesi

98. ÇAĞRICI Ailesi

99. ÇAKIR Ailesi

100. ÇALDIRAN Ailesi

101. ÇAMURAN Ailesi

102. CANAL Ailesi

103. CANATAN Ailesi

104. CANITEZ Ailesi

105. ÇANKAYA Ailesi

106. ÇANKAYAOĞLU Ailesi

107. CANLISOY Ailesi

108. ÇAVUŞOĞLU Ailesi

109. ÇELİKKOL Ailesi

110. ÇENİKÇİ Ailesi

111. CERCİS Ailesi

112. CEZZAR Ailesi

113. ÇİFÇİOĞLU Ailesi

114 CİNOĞLU Ailesi

115. CİYAVİL Ailesi

116. ÇIKRIKÇI Ailesi

117. CÖMERT Ailesi

118. DAĞLI Ailesi

119. DAYIOĞLU Ailesi

120. DEĞERLİ Ailesi

121. DERTLİ Ailesi

122. DEVİRDİ Ailesi

123. DİLBER Ailesi

124. DİLMAÇ Ailesi

125. DİNÇ Ailesi

126. DOLUNAY Ailesi

127. DORSAY Ailesi

128. DERTKÖŞE Ailesi

129. DUHANİ Ailesi

130. DUMAN Ailesi

131. DÜNDAR Ailesi

132. EĞİNLER Ailesi

133. EDİS Ailesi

133. EDİŞ Ailesi

134. EHAT Ailesi

135. EKİN Ailesi

136. EKİNCİ Ailesi

137. EMİLLİ Ailesi

138. EMİNOĞLU Ailesi

139. EMSEM Ailesi

140. ERCAN Ailesi

141. ERDAL Ailesi

142. EREN Ailesi

143. ERENLER Ailesi

144. ERSİN Ailesi

145. ESGEÇ Ailesi

146. ESİM Ailesi

147. ESİN Ailesi

148. ESRİGÜN Ailesi

149. ETAN Ailesi

150. ETKİN Ailesi

151. EVİN Ailesi

152. EVİZİ Ailesi

153. EVREN Ailesi

154. EVRENK Ailesi

155. FELEK Ailesi

156. FİŞEKÇİ Ailesi

157. FİKRİĞ Ailesi

158. GEMİCİ Ailesi

159. GEN Ailesi

160. GENÇ Ailesi

161. GENÇOĞLU Ailesi

162. GENÇOĞUZ Ailesi

163. GER Ailesi

164. GEREN Ailesi

165. GEVGİLİLİ Ailesi

166. GİRGİN Ailesi

167. GÖKÇEN Ailesi

168. GÖKER Ailesi

169. GÖKSU Ailesi

170. GÖKSUN Ailesi

171. GÖKŞEN Ailesi

172. GÖKŞİNGÖL Ailesi

173. GÖNÇ Ailesi

174. GONCA Ailesi

175. GÖRÇEK Ailesi

176. GÖRK Ailesi

177. GÖRÜNGEÇ Ailesi

178. GÖZEN Ailesi

179. GÜL Ailesi

180. GÜLLECİ Ailesi

181. GÜN Ailesi

182. GÜNAY Ailesi

183. GÜNEY Ailesi

184. GÜNKUT Ailesi

185. GÜNSAV Ailesi

186. GÜNSELİ Ailesi

187. GÜRATAY Ailesi

188. GÜRDAL Ailesi

189. GÜRIŞIK Ailesi

190. GÜRSAN Ailesi

191. GÜVENTÜRK Ailesi

192. GÜZEKİN Ailesi

193. HARMANCI Ailesi

194. HACIHİMMETOĞLU Ailesi

195. HAMARAT Ailesi

196. HASCAN Ailesi

197. HAYLAMAZ Ailesi

198. HISIM Ailesi

199. HOŞGEL Ailesi

200. HUN Ailesi

201. HURŞİTOĞLU Ailesi

202. HÜROL Ailesi

203. IÇÖZÜ Ailesi

204. ILKİN Ailesi

205. IMİLİ Ailesi

206. IMRE Ailesi

207. IMREN Ailesi

208. INCE Ailesi

209. İPEKÇİ Ailesi

210. IRIŞIK Ailesi

211. IYIBİLEK Ailesi

212. KADI Ailesi

213. KADIOĞLU Ailesi

214. KABAY Ailesi

215. KAFADAR Ailesi

216. KAHYA Ailesi

217. KALYONCU Ailesi

218. KAPANCI Ailesi

219. KAPTANA Ailesi

220. KAPTANOĞLU Ailesi

221. KARAAKIN Ailesi

222. KARAASLAN Ailesi

223. KARAKAŞ Ailesi

224. KARANFİL Ailesi

225. KARAOKÇU Ailesi

226. KARUL Ailesi

227. KARYÜZ Ailesi

228. KASAPOĞLU Ailesi

229. KAVREM Ailesi

230. KAYATÜR Ailesi

231. KAYMAK Ailesi

232. KAYMAKÇI Ailesi

233. KAZMİRCİ Ailesi

234. KENT Ailesi

235. KILIÇÇI Ailesi

236. KILIÇERLİ Ailesi

237. KIZILTUĞCA Ailesi

238. KİBAR Ailesi

239. KİREÇÇİ Ailesi

240. KOR Ailesi

241. KORAY Ailesi

242. KÖSE Ailesi

243. KÖSEM Ailesi

244. KÖSEOĞULLARI Ailesi

245. KOYUNCU Ailesi

246. KOYUNCUOĞLU Ailesi

247. KÖNİK Ailesi

248. KÖYLÜOĞLU Ailesi

249. KUBİLAY Ailesi

250. KUBLAY Ailesi

251. KÜLAHLI Ailesi

252. KUNAL Ailesi

253. KIZILGÜL Ailesi

254. KUŞCU Ailesi

255. KURBAN Ailesi

256. LAÇİN Ailesi

257. LALELİ Ailesi

258. MADRA Ailesi

259. MALTA Ailesi

260. MAYADAĞ Ailesi

261. MELEK Ailesi

262. MESCİ Ailesi

263. MESCİOĞLU Ailesi

264. MESCİYE Ailesi

265. MESTÇİ Ailesi

266. METE Ailesi

267. MİNİSKER Ailesi

268. MORAN Ailesi

269. MÖREKLİ Ailesi

270. MÜFTÜOĞLU Ailesi

271. MUTLU Ailesi

272. MISIRLI Ailesi

273. MISIRLIOĞLU Ailesi

274. NASIR Ailesi

275. NAZLI Ailesi

276. NEVBER Ailesi

277. NİLLİ Ailesi

278. NÖVBER Ailesi

279. NURTOPU Ailesi

280. ÖGE Ailesi

281. ÖĞET Ailesi

282. ÖĞÜT Ailesi

283. OGAN Ailesi

284. ONUR Ailesi

285. ÖNÜR Ailesi

286. ORAY Ailesi

287. ORTAÇ Ailesi

288. ORUNTAK Ailesi

289. OYMAK Ailesi

290. ÖTGÜNÇ Ailesi

291. ÖZALTAN Ailesi

292. ÖZANT Ailesi

293. ÖZARAL Ailesi

294. ÖZATAY Ailesi

295. ÖZBABACAN Ailesi

296. ÖZBİLEK Ailesi

297. ÖZBİLGİN Ailesi

298. ÖZBİRİCİK Ailesi

299. ÖZKAN Ailesi

300. ÖZCENGİZ Ailesi

301. ÖZÇUBUKÇU Ailesi

302. ÖZDAL Ailesi

303. ÖZDEMİR Ailesi

304. ÖZDEMİRLER Ailesi

305. ÖZDEN Ailesi

306. ÖZDİREN Ailesi

307. ÖZEN Ailesi

308. ÖZER Ailesi

309. ÖZERDEM Ailesi

310. ÖZEREN Ailesi

311. ÖZGEN Ailesi

312. ÖZGİRGİN Ailesi

313. ÖZGÖRENER Ailesi

314. ÖZGÜL Ailesi

315. ÖZMETE Ailesi

316. ÖZTAŞ Ailesi

317.ÖZVER Ailesi

318. PAKELLİ Ailesi

319. PAKİN Ailesi

320 PAKOY Ailesi

321. PAKSEVER Ailesi

322 PAKSOY Ailesi

323. PAKYÜZ Ailesi

324. PALACAN Ailesi

325. PAMUK Ailesi

326. PAYZIN Ailesi

327. PEKİN Ailesi

328. PEYMANÇAKIR Ailesi

329. SAĞ Ailesi

330. SALDAK Ailesi

331. SALMA Ailesi

332. SAN Ailesi

333. SANCAKTAR Ailesi

334. SANDALCI Ailesi

335. SANTUR Ailesi

336. SARGUN Ailesi

337. SARP Ailesi

338. SARIDENİZ Ailesi

339. SATKIN Ailesi

340. SAYGIN Ailesi

341. SAYGUN Ailesi

342. SEFEROĞLU Ailesi

343. SELEM Ailesi

344.SERPEN Ailesi

345. SERPİL Ailesi

346. SEVAL Ailesi

347. SEVAND Ailesi

348. SEVER Ailesi

349. SEVİŞ Ailesi

350. SEYAL Ailesi

351. SEYDİ Ailesi

352. SEYNUR Ailesi

353. SEZEN Ailesi

354. SEZGİN Ailesi

355. SİRMAY Ailesi

356. SOFYALILAR Ailesi

357. SOLAKOĞLU Ailesi

358. SOMAY Ailesi

359. SOMER Ailesi

360. SONAL Ailesi

361. SONANT Ailesi

362. SOYARSLAN Ailesi

363. SOYDAN Ailesi

364. SOYSAL Ailesi

365. SUNAM Ailesi

366. SUNTAY Ailesi

367. SUNTEKİN Ailesi

368. SÜSER Ailesi

369. SÜSLÜOĞLU Ailesi

370. SUSMUŞOĞLU Ailesi

371. ŞENCAN Ailesi

372. ŞENSOY Ailesi

373. ŞAHİNALP Ailesi

374. ŞAMLIOĞLU Ailesi

375. ŞİŞLİ Ailesi

376. ŞUHUBİ Ailesi

377. TALU Ailesi

378. TAMEL Ailesi

379. TAMTÜRK Ailesi

380. TAN Ailesi

381. TANCA Ailesi

382. TANGÜNER

383. TANIR Ailesi

384. TANGA Ailesi

385. TANGI Ailesi

386. TANKAYA Ailesi

387. TANSU Ailesi

388. TAMEROĞLU Ailesi

389. TOGAY Ailesi

390. TOKAY Ailesi

391. TOKSES Ailesi

392. TOKGÖZ Ailesi

393. TONER Ailesi

394. TOPARLAK Ailesi

395. TÖREDİ Ailesi

396. TUĞLAN Ailesi

397. TUĞLAY Ailesi

398. TUĞTEKİN Ailesi

399. TUNCELLİ Ailesi

400. TUNCER Ailesi

401. TUR Ailesi

402. TURAÇ Ailesi

403. TÜREDİ Ailesi

404. TURHAN Ailesi

405. TÜRKÖLEMEZ Ailesi

406. TÜZECAN Ailesi

407. UÇKAN Ailesi

408. ÜLGEN Ailesi

409. ÜLGER Ailesi

410. ÜLKENLİ Ailesi

411. ULUKUT Ailesi

412. ULUÖZ Ailesi

413. ULUSAN Ailesi

414. ULUSKAN Ailesi

415. ULUSOY Ailesi

416. ULUTAŞ Ailesi

417. ÜNLÜSOY Ailesi

418. URAS Ailesi

419. ÜRKÜN Ailesi

420. ÜRÜN Ailesi

421. USMANGİL

422. ÜSTÜNGÖR Ailesi

423. UŞEN Ailesi

424. ÜZENLİ Ailesi

425. VERAL Ailesi

426. YAL Ailesi

427. YALINÇETİN Ailesi

428. YALTI Ailesi

429. YASA Ailesi

430 YASSITEPE Ailesi

431. YAYALAR Ailesi

432. YAZGAN Ailesi

433. YENEN Ailesi

434. YEŞİLDAL Ailesi

435. YUVALIOĞLU Ailesi

436. YÜCESAN Ailesi

437. ZADİŞ Ailesi

438. ZEYBEK Ailesi

439. ZEKAVET Ailesi

440. ZEREN Ailesi

441. ZORLUKOL Ailesi

442. ZORLUUYSAL Ailesi

Bülbürderesi mezarlığının toplamda 4 tane giriş kapısı var.

Bir tanesi deniz tarafına bakıyor. Bu kapı devamlı koruma altında. Giriş çıkışlar kontrollü. Fevziye Hatun Camii’nin hemen sağ tarafında biraz içeride yer alıyor. Ana giriş burası. Girişin hemen sağında Müslüman mezarları göze çarpıyor. Ancak toprak patika yolu takip ettiğiniz zaman az ileride Sabetaycı mezarlı başlıyor

İkinci giriş ise, Selanikliler Sokağı’nın yokuşunda, az ileride hemen dönemeç başlangıcı olan yerde solda. Bu kapı ise saat 16:00 gibi kapatılıyor. Bu girişten araba ile giriş yapılabiliyor. Daha doğrusu, vasıta ile girilebilecek tek giriş burası. Girişte sağ ve solda Müslüman ve Sabetaycı mezarlı kare olarak yer alıyor. Ama genelde Sabetaycı. Buradan girişle yol sağa kıvrılıyor ve az ileride de Sabetaycı mezarları tüm ihtişamlarıyla yerlerini alıyorlar. Solda ise sinagog görevi gören o meşhur derme, çatma kulübe var.

Üçüncü giriş ise, küçük bir kapıdan. Burası ne hikmetse devamlı kapalı ve kilitli. Burası mezarlığın Selanikliler Sokağına bakan yönünde değilde, diğer yönde; bir başka deyişle Parkın içinden ilerlediğiniz zaman önünüze çıkan ilk sokaktan sağa saptığınızda göreceksiniz. (Oto tamircisinin hemen yanında.) Bu kapı direk olarak Sabetaycı mezarlıklarına açılıyor.

Dördüncü giriş ise, biraz tepede. Buraya hem 3.kapının oradaki sokağı izleyerek; hem de diğer yönden (Selanikliler Sokağından) gelebilirsiniz. Ancak her iki ihtimalle de yokuş tırmanmanız şart. Bu kapıdan da eskiden vasıtayla giriş yapılabiliyormuş ancak şimdi kullanılmıyor ve 24 saat kapalı. Kapıdan içeri baktığınızda, görüş mesafesinin iyi olduğu zamanlarda az ileride Osman Nevres’in (Hasan Tahsin) mezarını görebilirsiniz. Ancak kendisi orada değilmiş. Gerçek mezarı İzmir’deymiş. Kapının en önünde ise şimdilik “Eralp” ailesi yatmakta. Buraya ek bir bilgi yazıyorum: Eğer gözleriniz uzağı iyi görebiliyorsa ileride gördüğüm kadarıyla Ege ve Akdeniz eşrafından Kurban ailesinin fertleri yatmakta. Ama çoğu mezarlar yıkık ve dökük. Artık pek uğranılan yer değil. Veya bazı ailelerin fertleri Sabetaycı geleneklerini unutup artık tamamen Müslüman olmuşlar. Veya bazıları hala devam ettiriyor ama mezarlıklara pek uğradıkları yok. Bu kapının girişinin sağ tarafında eskiden metruk ufak bir kulübe vardı. Çok affedersiniz ama tuvaletten bile beter bir yerdi. İnek bağlasanız durmazdı. Şimdilerde ise, orayı düzenlemişler. Üstünde bir taş yazmışlar: “Bülbürderesi Mezarlığı Koruma Derneği”(!)

Sorarım sizlere; Türkiye’de hangi mezarlığın koruma derneği var? Hangi mezarlıklara giriş ve çıkışlar devamlı kontrol altındadır. Hangi mezarlıkların çoğu girişleri devamlı olarak koca kilitlerle kapalıdır? Sorarım sizlere?